Các truyền thuyết về Merlin đầu tiên được viết bởi các giáo sĩ và nhà thơ thời đại Trung cổ. Câu chuyện chi tiết đầu tiên về Merlin được miêu tả trong cuốn Lịch sử các vị vua nước Anh (Historia Regum Britanniae)của Geofrey vùng Monmouth vào năm 1136.

Trong tác phẩm của mình, Geofrey miêu tả Merlin là một Cambion - một người do con người và quỷ sinh ra. Mẹ của Merlin là người trần, còn cha là một con quỷ (Incubus - nam ác thần được truyền rằng sẽ đi giao hợp với phụ nữ trong lúc họ ngủ). Nhờ đó Merlin thừa hưởng những năng lực siêu nhiên. Tên của mẹ Merlin thường không được nhắc đến nhưng các phiên bản cổ xưa nhất gọi mẹ Merlin là Adhan.

Merlin đóng vai trò quan trọng giúp vua Arthur lên ngôi, đồng thời ông cũng giúp vị vua huyền thoại này trị vì với tư cách như một cố vấn cho đến ngày ông bị Tiên nữ của Hồ nước bỏ bùa mê và cầm tù.